اولین مرحله بارداری یعنی سه ماهه اول بارداری نگرانی ها و مشکلات خاص خودش را دارد. جنین رشد سریع و غیر قابل تصوری را در رحم انجام می دهد. آشنایی با تغییرات روحی و فیزیکی سه ماهه اول بارداری می تواند باعث اعتماد به نفس شما در گذراندن این مرحله شود.
به سه ماهه اول بارداریتان خوش آمدید. در این مطلب سعی شده شما را با همه ممنوعیت ها و خطرات این دوره، همچنین آزمایشات و مکمل های سه ماهه اول بارداری، باید و نباید های تغذیه ای و فعالیت های روزانه این سه ماه آشنا کند. این دوره از ابتدای بارداری تا انتهای هفته سیزدهم بارداری را شامل می شود. در هرکدوم از سه ماهه ها جنین رشد و تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی خاص خودش را دارد و مادر هم حالت های متفاوتی را تجربه می کند. آگاه بودن از هر کدام قسمت های بارداری باعث می شود که خودتان را برای تغییرات آماده کنید. البته این اطلاعات فقط خصوص مادران نیست و پدران هم باید آگاهی کامل داشته باشند. در قسمت تقویم بارداری یک زن می توانید اطلاعات هفته های مرتبط به سه ماهه اول بارداری را به طور کامل بخوانید.
علائم و حالات مادر در سه ماهه اول بارداری
اغلب اولین علامت بارداری پریود نشدن است. با این نشانه احتمال می دهید باردار هستید. البته برخی مواقع، خانم هایی که باردارند ممکن است لکه بینی و یا مقدار ناچیزی خونریزی داشته باشند. احتمالا از هفته 3-4 بارداری به دلیل تغییرات هورمونی ممکن است علائمی مثل سرگیجه، خستگی، درد سینه، تکرر ادرار، لکه بینی و تهوع را تجربه کنید. خیلی از مادران این دوره را سخت ترین دوران بارداری می دونند چون این حالات آن ها را اذیت می کند. تهوع در بارداری هر زمان از شبانه روز ممکن است رخ بدهد. این تهوع معمولا بین هفته های دوم تا هشتم بارداری شروع می شود. بیشتر خانم های باردار، یک ماه بعد از لقاح دارای حالت تهوع می شوند. این تهوع ممکن است با هوس بارداری و یا بیزاری از بعضی غذاها یا بوها همراه باشد. تهوع و استفراغ در اغلب خانم ها، در سه ماهه دوم بارداری کم می شود. اما خب خانم هایی هستند که تا آخر بارداری این تهوع را دارند.
بعضی خانم ها در سه ماهه اول بارداری، دچار ماسک بارداری (لکه های پوستی) و تیرگی پوست در ناحیه پیشانی، لب بالایی و گونه ها می شوند. اوایل بارداری و به خصوص شب ها، خانم ها مکررا نیاز به دفع ادرار دارند. حتی ممکن است هنگام سرفه، عطسه و یا خندیدن مقدار کمی ادرار خارج شود. فشار آمدن به مثانه در اثر بزرگ شدن رحم، یکی دیگر از علل تکرر ادرار در بارداری ست. در سه ماهه اول بارداری بدن مادر دچار دگرگونی های زیادی می شود. تغییرات هورمونی تقریباً بر تمامی اعضای بدن تاثیر می گذارد. خستگی مفرط، بی حالی، حساس شدن و تورم سینه ها، هوس کردن برای غذایی خاص یا احساس طعم بد برای غذایی دیگر، تغییرات خلق و خو، یبوست، سوزش سردل یا ترش کردن معده، افزایش وزن و کاهش وزن (در برخی از مادران) برخی دیگر از حالاتیست که مادرهای باردار در این دوره تجربه می کنند. معمولا بین هفته های 7 تا هفته 9 بارداری اولین ویزیت بارداری انجام می شود. در سه ماهه اول بارداری احتمال سقط جنین بیشتر از هر زمان دیگه ای است و به دقت و مراقبت بیشتری نیاز دارد. بهتر است علائم سقط جنین را بشناسید.
ریزترین علائم بارداری کدامند؟
![علائم سه ماهه اول بارداری]()
جنین در سه ماهه اول بارداری
در این دوره یک سلول کوچک رشد می کند و به جنین تبدیل می شود. در هفته های اول سه ماهه اول بارداری اندام های حیاتی جنین شکل می گیرد و رحم مادر هم جا باز می کند تا جنین خانه راحتی را داشته باشد تا آخر سه ماه هم جفت و بند ناف هم شکل گرفتند. درباره وظایف جفت جنین بیشتر بخوانید. در پایان هفته هشتم بارداری انگشتان دست و پای جنین کم کم نمایان می شود. هفته 9 بارداری جنین شروع به حرکت کردن می کند ولی شما تا سه ماهه دوم متوجه حرکت آن نمی شوید. در هفته 11 بارداری هم (یا زودتر) ضربان قلب جنین با سونوگرافی شنیده می شود. تا آخر این سه ماه همه اندام های حیاتی جنین شکل گرفتند ولی با اندازه کوچک! جنین در پایان هفته 13 بارداری اندازه لیمو شده و حدود 30 گرم وزن 7.5 سانتیمتر قد دارد.
![تغییرات جنین در سه ماهه اول بارداری]()
آزمایش ها و غربالگری های سه ماهه اول بارداری
شاید اولین آزمایشی که می دهید همان آزمایش خون بارداری باشد که از باردار شدنتان مطلع شوید. آزمایش هایی مثل آزمایش ادرار برای بررسی وجود عفونت، تست تشخیص بیماری های مقاربتی، آزمایش RH خوبی و بیماری های خود ایمنی از آزمایش های این دوره است.
غربالگری سه ماهه اول و سونوگرافی NT معمولا بین هفته های 11 تا 14 بارداری انجام می شود و اطلاعاتی را درباره وضعیت کوروموزومی جنین مثل سندروم داون یا تریزومی 18 می دهد که دو مرحله دارد: آزمایش خون که خون را از نظر وجود ماده ای خاص مثل هورمون HCG غربالگری می کنند و سونوگرافی برای مشاهده ی مایع پشت گردن جنین. این آزمایشات 5% احتمال خطا دارند و احتمال نتایج غیر طبیعی با وجود جواب های نرمال هست. این تست ها تشخیصی نیستند و فقط احتمال وجود خطر را نشان می دهند. 3 فاکتور نشان دهنده جنین غیرطبیعی است: زیاد بودن مایع پشت گردن در سونوگرافی، وجود ماده ای به نام PAPPA-A در خون مادر و مقدار HCG غیرطبیعی بالا و پایین. بررسی این سه داده با هم نتیجه را اعلام می کند و تعیین می کند که شما باید آزمایش تشخیصی CVS یا آمنیوسنتز را انجام بدهید یا نه.
آزمایش های دیگری هم ممکن است انجام شود مانند:
ایمنی نسبت به سرخجه
این آزمایش، مقدار آنتی بادی های مربوط به ویروس سرخجه را در خون فرد اندازه می گیرد و مشخص می کند که آیا فرد ایمنی کافی نسبت به این عفونت را دارد یا نه. بیشتر خانم ها در مقابل سرخجه ایمن هستند. ویروس سرخجه در دوران بارداری ممکن است موجب سقط جنین، زایمان زودتر از موعد، به دنیا آوردن کودک مرده و همچنین بسیاری نقص های هنگام تولد در کودک شود که بستگی به مدت زمانی دارد که فرد به ویروس مبتلاست. اگر به این ویروس ایمن نیستید از تماس با افراد مشکوک به ابتلا به سرخجه خودداری کنید.
آزمایش هپاتیت B
این آزمون نشان می دهد که آیا شما حامل هپاتیت B هستید یا خیر. اگر حامل هپاتیت B باشید، پزشک با تزریق گلوبولین ایمنی هپاتیت B و همچنین اولین دوره واکسن هپاتیت B طی دوازده ساعت بعد تولد، از کودک محافظت می‌کند. دوره دوم واکسن در ماه اول یا دوم و مرحله سوم در شش ماهگی به کودک داده می‌شود.
بررسی بیماری های آمیزشی
درصورتی که مادر باردار، رفتار جنسی پرخطر داشته یا در معرض بیماری‌های آمیزشی قرار گرفته باشه، آزمایشی برای بررسی عفونت‌هایی مانند سفلیس و ایدز نیز تجویز می‌شود. اگر مادر به سفلیس مبتلا باشد و آن را درمان نکند، خودش و کودک دچار مشکلات جدی می شوند. اگر درباره این بیماری چیزی نمی دانید مطلب نحوه انتقال و درمان سفلیس را بخوانید. در صورت تشخیص ایدز در مادر باردار، پزشک می‌تواند تا حد زیادی شانس ابتلای کودک به این ویروس را کم کند. لازم است که اطلاعات کاملی درباره ویروس HIV عامل بیماری ایدز داشته باشید.
آزمایش قند خون
اگر پیش از بارداری آزمایش خون قند ناشتا نداده باشید، در اولین معاینه، پزشک درخواست آزمایش قند خون ناشتا را برای بررسی وضعیت دیابت شما خواهد داد. درصورتی که نتیجه بیشتر از ۹۳ و کمتر از ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد پِره دیابتیک به حساب می آید و اگر بیشتر از این مقدار باشد، احتمال ابتلا به دیابت در فرد در نظر گرفته می شود. در افرادی که سابقه خانوادگی دیابت دارند، سن آن ها بالاتر از ۳۵ ساله، سابقه فشار خون مزمن یا سقط جنین داشته باشند و کسانی که پره دیابتیک تشخیص داده شده اند، آزمایش چالش گلوکز تجویز می شود. اگرچه این آزمایش برای تمام زنان باردار در هفته ۲۴ تا ۲۸ تجویز می شود.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار در اوایل بارداری عفونت‌های احتمالی مجاری ادرار را تشخیص می دهد. علاوه بر آزمایش کشت ادرار که برای تشخیص عفونت‌های مجاری ادرار است، ممکن است در شرایطی پزشک برای بررسی وجود قند، پروتئین یا کتون در خون از شما درخواست آزمایش ادرار کند. وجود سطح بالایی از قند در ادرار می تواند نشانه دیابت بارداری باشد. وجود پروتئین در ادرار اگر همراه با فشار خون بالا باشد یکی از علائم مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) است.
علائم خطر در سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول بارداری خیلی مهم است و باید تغییرات بدنتان را بشناسید در صورت علائمی مثل خونریزی واژینال، تب بالا، ترشحات واژینال غیر طبیعی، درد و سوزش ادرار و شدید شدن بیماری های مزمن باید به پزشک مراجعه کنید.
تغذیه و ویتامین ها درسه ماهه اول بارداری
مواد غذایی باعث رشد جنین شما می شود اما شما هنوز نیاز به کالری اضافه ندارید. دریافت کالری اضافه فقط باعث اضافه وزنتان می شود. شما در بارداری تنها 300 کالری اضافه در روز نیاز دارید. وعده های کوچک و مکرر بخورید، سعی کنید رژیم لاغری نگیرید و غذای خام نخورید. میوه و سبزیجات زیاد بخورید و قبلش خوب آن را بشورید. اما این سوال مطرح می شود که در سه ماهه اول بارداری چی نخوریم؟ مقدار کافئین، فست فود و غذاهایی که ماده افزودنی زیاد دارند را کم کنید. در این دوره شما نیاز به ویتامین هایی دارید حتما با پزشک مشورت کنید اگر لازم باشد اسید فولیک روزانه بخورید. اگر کمبود آهن دارید قرص آهن می توانید مصرف کنید. این مواد را حتما مصرف کنید:
- مواد غذایی حاوی فولات: شامل حبوباتی مثل لوبیا چشم بلبلی، لوبیا سفید، عدس، نخود، سبزیجاتی مثل سبزیجات برگ سبز، اسفناج، مارچوبه، بروکلی، کلم چینی، کلم سفید و از گروه مواد پروتئینی، زرده تخم مرغ
- مواد غذایی حاوی ویتامین C: فلفل دلمه ای زرد، گوجه فرنگی، لیموترش، لیموشیرین، پرتقال، طالبی، کیوی، کلم پیچ، کلم بروکلی، کلم بروکسل، انبه و آناناس
- مواد غذایی حاوی ویتامین E: کشمش قهوه ای، بادام، جوانه گندم، روغن آفتابگردان، روغن ذرت، رون کلزا، روغن بادام زمینی، زرده تخم مرغ و مخلوط مغزها.
- مواد غذای حاوی B12: شیر و فرآورده های لبنی، گوشت و نیز تخم پرندگان .
- مواد غذایی حاوی امگا 3: برای تامین اسید چرب امگا 3 در بارداری از انواع فراورده های دریایی مانند ماهی ها، میگو و ... بالاخص ماهی ساردین می شود استفاده کرد.
فعالیت های فیزیکی در سه ماهه اول
در دوران بارداری لازم است که فعالیت فیزیکی داشته باشید اما ورزش هایی مثل فوتبال، تنیس را بهتر است انجام ندهید. بهتر است که با سرعتی که راحتید ورزش کنید. پیاده روی، یوگای بارداری، شنا و ورزش های تنفس در بارداری ترجیح داده می شود. البته بهتر است برای شروع ورزش در بارداری با پزشک یا ماما مشورت کنید.
رابطه جنسی در سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول بارداری ممکن است برای شما سخت باشد و احساس بد داشته باشید یادتان باشد که تنها نیستید و این موضوع در بارداری کاملا شایع است. تهوع در بارداری می تواند خسته کننده باشد که به دلیل هورمون های بارداری است. اگر درباره آن چیزی نمی دانید مطلب هورمون بارداری یا HCG چیست را بخوانید. برای همین ممکن است میل به رابطه جنسی نداشته باشید که کاملا طبیعی است و بهتر است که با همسرتان صحبت کنید. خبر خوب این است که تهوع بین هفته 12-14 بارداری تمام می شود و انرژیتان را به دست می آورید.
سوال خیلی از والدین این است که رابطه جنسی در اوایل بارداری باعث سقط می شود؟ رابطه جنسی در طول بارداری خطری ندارد حتی در سه ماهه اول بارداری مگر این که پزشک آن را برایتان منع کرده باشد. حتی ممکن است همسرتان نگران باشد که رابطه جنسی به جنین آسیب بزند که نگرانی خیلی از پدران است. چون جنین در رحم است و کیسه آمنیوتیک از آن محافظت می کند پس اگر پزشک اجازه داده نباید نگران رابطه جنسی در بارداری باشید.
ممنوعات سه ماهه اول بارداری:
- سیگار نکشید (البته این فقط برای سه ماهه اول بارداری نیست!! )
- سونا نروید ( حرارت زیاد روی جنین تاثیر میگذارد)
- بیشتر استراحت کنید، اگر استرس دارید سعی کنید استرستان را کم کنید. استرس در بارداری مضر است. مطلب تاثیر استرس بر مادر و جنین را بخوانید.
- وزن سنگین بلند نکنید.
- فقط در صورت تجویز پزشک دارو بخورید، در معرض مواد شیمایی قرار نگیرید.