در دوران بارداری، جنین در داخل یک کیسه مایع (کیسه آمنیوتیک) در رحم رشد می کند. کیسه آمنیوتیک شامل دو غشا می باشد به نام کوریون و آمنیون که خانه جنین در شکم مادر را ایجاد می کند. کیسه آب جنین باعث گرم شدن و امن نگه داشتن جنین می شود. غشا معمولا در طول زایمان، زمانی که جنین آماده تولد است پاره می شود و آب خارج می شود. مقدار نرمال و وظایف آن در ادامه مطلب به طور کامل توضیح داده شده:
مایع آمنیوتیک چه رنگی است؟ مایع زرد رنگ و شفافی است که 12 روز بعد از لقاح ایجاد می شود و محیط اطراف جنین در رحم را در برمی گیرد. مایع آمنیوتیک جنین عملکرد های مهمی دارد و برای سلامت و رشد جنین لازم است و اگر مقدار آن داخل رحم کم یا زیاد شود مشکلاتی را به وجود می آورد. معمولا مقدار مایع آمنیوتیک در هفته 36 بارداری به بالاترین حد خود می رسد و سپس با نزدیک شدن به زمان زایمان مقدار آن کم می شود. وقتی کیسه آب شما پاره می شود، در واقع این کیسه آمنیوتیک است که پاره شده و مایع از سرویکس و واژن خارج می شود. بخاطر داشته باشید کیسه آب در انتهای مرحله اول زایمان پاره می شود.
مایع آمنیوتیک چیست؟
جنین در رحم داخل کیسه آمنیوتیک قرار گرفته است این کیسه از دو غشا تشکیل شده است آمنیون و کوریون. در واقع جنین داخل کیسه آبی رشد می کند که اطراف آن را مایع آمنیوتیک در برگرفته است. در ابتدا این مایع از مایعات درون بدن مادر تشکیل می شود و بعد از هفته 20 بارداری توسط ادرار جنین جایگذاری می شود. جنین به طور مداوم این مایع را می بلعد و سپس خارج می کند. مایع آمنیوتیک (آب دور جنین) حاوی مواد حیاتی مثل مواد غذایی مهم، هورمون ها و آنتی بادی می باشد و در مقابل صدمه و ضربات از جنین محافظت می کند. اگر مایع آمنیوتیک زرد یا قهوه ای باشد، نشان دهنده این است که جنین مکونیوم دفع کرده است. مکونیوم نام اولین مدفوع جنین می باشد و وجود آن در مایع آمنیوتیک باعث ایجاد مشکل می شود مانند مشکلات تنفسی که در آن مکونیوم وارد شش ها می شود و گاهی اوقات نیاز به درمان بعد از تولد دارد.
وظایف مایع آمنیوتیک:
در طول دوران بارداری مایع آمنیوتیک وظایفی را برعهده دارد که شامل موارد زیر است:
- محافظت از جنین در مقابل فشارها و آسیب های محیطی.
- کنترل دمای بدن جنین و گرم نگه داشتن او.
- این مایع حاوی آنتی بیوتیک است و از عفونت جلوگیری می کند.
- رشد ریوی و گوارشی: با تنفس و بلع مایع آمنیوتیک جنین ماهیچه های خود را تقویت می کند.
- رشد ماهیچه و استخوان: چون جنین در مایع آمنیوتیک شناور است، آزادانه حرکت می کند و به ماهیچه ها و استخوان ها فرصت رشد را می دهد.
- رشد اندام ها: جلوگیری از چسبیدن انگشتان دست و پا به یکدیگر. اگر مقدار مایع آمنیوتیک کم باشد این پدیده اتفاق می افتد و بین انگشتان جنین، پَره پوستی ایجاد می شود.
- حمایت بند ناف: مایع موجود در رحم از فشرده شدن بند ناف جلوگیری می کند. بند ناف وظیفه رساندن اکسیژن و تغذیه از جفت به جنین را دارد.
![مایع آمنیوتیک چیست]()
حجم مایع آمنیوتیک در طول بارداری
با افزایش سن بارداری حجم مایع آمنیوتیک افزایش می یابد. ابتدا حجم آن چند میلی لیتر است و تا قبل از سه ماه سوم بارداری رو به افزایش است. مقدار مایع آمنیوتیک از هفته ٣٨ بارداری کم کم کاهش می یابد تا زمانی که جنین آماده تولد شود.
جدول مایع آمنیوتیک
بطور کلی حجم آن بستگی به سن و چثه جنین دارد، اما نمودار مایع آمنیوتیک در هفته های مختلف بارداری به صورت زیر می باشد:
مشکلات کیسه آمنیوتیک:
برخی شرایط باعث تغییر میزان مایع آمنیوتیک می شود:
- اولیگوهیدرآمنیوس: مقدار مایع آمنیوتیک بسیار کم می باشد.
- پلی هیدرآمنیوس: مقدار مایع آمنیوتیک بیش از حد باشد.
اولیگوهیدرآمنیوس چیست؟
مقدار کم مایع آمنیوتیک در 4% بارداری ها اتفاق می افتد. وقتی که مقدار مایع آمنیوتیک در سونوگرافی کمتر از 5 سانتی متر باشد، یعنی اولیگوهیدرآمنیوس اتفاق افتاده است.
کم شدن مایع درون کیسه آب جنین ممکن است به دلیل نشت مایع آمنیوتیک در اثر پاره شدن کیسه آب باشد.
علاوه بر آن موارد پزشکی زیر از علت های کم شدن مایع آمنیوتیک است:
- فشار خون بالا مزمن
- پره اکلامپسی
- لوپوس
- بیماری در بارداری چند قلو
- ناهنجاری های تولد مثل مشکلات کلیوی
الیگوهیدرآمنیوس یا کم شدن مایع آمنیوتیک از حداقل نرمال خود ممکن است در هر زمانی از بارداری اتفاق بیفتد. ولی در 6 ماه اول بارداری مشکلات جدی تری را به وجود می آورد. در این زمان احتمال ناهنجاری های تولد، زایمان زودرس و یا سقط جنین افزایش می یاید. بهتر است علائم زایمان زودرس و همینطور علائم سقط جنین را به خوبی بشناسید.
اگر در سه ماهه آخر بارداری اتفاق بیفتد احتمال رشد آهسته جنین، مشکلات زایمان و سزارین افزایش می یابد. اگر این عارضه اتفاق بیفتد شما در طول بارداری تحت نظر قرار می گیرید و ممکن است پزشک تست های زیر را تجویز کند:
- تست ضداسترس: برای تعیین ضربان قلب جنین در هنگام استراحت و فعالیت.
- سونوگرافی برای بررسی حرکات جنین، تون عضلانی، تنفس و مقدار مایع آمنیوتیک.
- شمارش حرکات جنین در زمان خاص.
- سونوگرافی داپلر که با موج هایی جریان خون جنین را بررسی می کند.
در برخی موارد پزشک ممکن است القای زایمان انجام دهد تا مادر و جنین را حمایت کند. هم چنین گاهی مایع نمکی را به رحم تزریق می کنند که بعد از آن استراحت مطلق تجویز می شود.
نوشیدن آب در طول بارداری بسیار مفید است تحقیقات نشان داده است نوشیدن به اندازه ی آب در بین هفته های 37 تا 41 یکی از راهکارهای درمان کاهش مایع آمنیوتیک در بارداری به حساب می آید.
![مقدار مایع آمنیوتیک]()
پلی هیدرآمنیوس چیست؟
هنگامی که مایع آمنیوتیک زیاد باشد احتمال پلی هیدرآمنیوس افزایش پیدا می کند، این عارضه در یک درصد بارداری ها اتفاق می افتد. مشکلات جنینی زیر ممکن است باعث پلی هیدرآمنیوس شود:
- مشکلات مغزی و سیستم عصبی
- مشکلات استخوان
- عفونت
- مشکلات قلبی
- مشکلات ریوی
- ناهماهنگی خونی بین مادر و جنین
- مشکلات رشد
- مشکلات گوارشی
مشکلات دیابت مادر نیز ممکن است احتمال افزایش مایع آمنیوتیک را بیشتر کند. پیشنهاد میکنم مطلب تشخیص دیابت بارداری را بخوانید. مقدار مایع زیاد ممکن است در بارداری های چند قلو نیز ایجاد شود. هنگام زیاد شدن مایع از حد نرمال مادر دچار علائمی مثل درد شکم و مشکلات تنفس می شود. این عارضه احتمال به وجود آمدن موارد زیر را افزایش می دهد:
- زایمان زودرس
- پاره شدن رحم
- مشکلات جفت
- مرده زایی
- خونریزی بعد از زایمان
- پرولاپس بند ناف
![عکس جنین درون مایع آمنیوتیک]()
نشت مایع آمنیوتیک:
گاهی اوقات مایع آمنیوتیک قبل از پاره شدن کیسه آب نشت می کند. البته نشت مایع آمنیوتیک گاهی اوقات با ادرار اشتباه گرفته می شود. ممکن است در طول بارداری به دلیل فشار آوردن رحم به مثانه کمی ادرار خارج شود. اما اگر مایع هیچ رنگ و بویی نداشته باشد ممکن است مایع آمنیوتیک باشد و باید با پزشک تماس بگیرید. اگر مایع سبز یا قهوه ای رنگ بوده و بو داشت ممکن است نشانه وجود مکونیوم در مایع آمنیوتیک باشد که نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارید.
پاره شدن زودرس کیسه آب:
اگر نشت مایع آمنیوتیک قبل از هفته 37 بارداری اتفاق بیفتد به آن پاره شدن زودرس کیسه آب می گویند. بهتر است هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید و از رابطه جنسی جلوگیری کنید تا دچار عفونت نشوید.