هورمون پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین نوعی هورمون در بدن زنان و مردان است و مقدار آن داخل بدن حائز اهمیت است. در این مطلب رنج نرمال پرولاکتین، عوارض پرولاکتین بالا و نحوه تشخیص آن به همراه روش های درمان را بررسی خواهیم کرد.

پرولاکتین (Prolactin) هورمونی است که در غده هیپوفیز تولید می شود. این غده روی سیستم تناسلی تاثیر دارد و سیستم ایمنی را تنظیم می کند. هورمون پرولاکتین در طی دوران حاملگی و شیردهی افزایش می یابد.این هورمون به مقدار کم در مردان و زنان در دوران غیر بارداری وجود ارد. پرولاکتین هورمونی است که تولید شیر را تحریک می کند. حدود 300 فایده در بدن دارد که در نواحی  مثل دستگاه تناسلی، متابولیک، تنظیم مایعات، تنظیم سیستم ایمنی بدن و عملکرد رفتاری زیر تقسیم می شود اما نقش اصلی پرولاکتین، تولید شیر در پستان ها در دوران شیردهی است. مقدار این هورمون در بدن زنان باردار بیشتر و پس از زایمان افزایش پیدا می کند.

پرولاکتین نرمال چقدر است؟

اصلی ترین سوالی که درباره این هورمون پیش می آید این است که " پرولاکتین طبیعی چقدر میباشد؟ "

1. در خانم های غیر باردار: کمتر از 25 نانوگرم در هر میلی لیتر
2. در آقایان: 15-3 نانوگرم در هر میلی لیتر
3. خانم باردار: 386-34 نانوگرم در هر میلی لیتر
4. کودکان: 20-3 نانوگرم در میلی لیتر

پرولاکتین چگونه کنترل می شود؟

یکی از تنظیم کننده های هورمون پرولاکتین هورمونی به نام دوپامین می باشد که توسط هیپوتالاموس تولید می شود. دوپامین باعث مهار تولید پرولاکتین می شود. یعنی هرچه دوپامین بیشتر باشد مقدار پرولاکتین کمتر است. پرولاکتین خود باعث تولید دوپامین می شود.

استروژن نیز تنظیم کننده هورمون پرولاکتین است که تولید استروژن را افزایش می دهد. وقتی استروژن به بالاترین حد خود برسد مقدار پرولاکتین در خون افزایش می یابد.  در بارداری و شیردهی نیز مقدار استروژن بالا است پس هورمون پرولاکتین نیز افزایش می دهد. به علاه این دو هورمون، هورمون های دیگری نیز در افزایش و کاهش پرولاکتین مثل اکسی توسین و ...دخالت دارند

تاثیر پرولاکتین بالا در زنان:

بالا بودن هورمون پرولاکتین در زنان باعث ناباروری و اختلالات قاعدگی می شود. سطح این هورمون در دوران شیردهی بالا می رود و منجر به توقف تخمک گذاری یا بی نظمی در تخمک گذاری می شود. در این دوران می شود، بنابراین دلیل شیردهی خود می تواند باعث جلوگیری از بارداری شود. از دیگر تاثیرات افزایش این هورمون در بدن خانم ها:

• خشکی واژن که خود باعث مشکلاتی در هنگام نزدیکی می شود.  مطلب خشکی واژن راه های درمان این مسئله را توضیح داده است.
• اختلالات قاعدگی: قطع قاعدگی یا بی نظمی در آن
• تولید شیر یا ترشح در سینه‌ها در دوران غیر از بارداری یا شیردهی
• چاقی و اضافه وزن. افزایش زیاد هورمون پرولاکتین در زنان در نتیجه ی کم کاری تیروئید باعث افزایش وزن می شود.

تاثیر پرولاکتین بالا در مردان:

مردان ممکن است دچار علائم زیر بشوند:

• اختلالات نعوظ: داشتن مشکل در نعوظ آلت یا حفظ حالت نعوظ.
• بزرگ شدن سینه‌ها یا ژنیکوماستی.
• ریزش موهای بدن و کم شدن حجم عضلات

نحوه تشخیص هورمون پرولاکتین بالا:

برای تشخیص افزایش تولید پرولاکتین، آزمایش خون انجام می شود. این آزمایش همانند آزمایش خون است و فقط چند دقیقه طول می کشد. صبح به صورت ناشتا باید به آزمایشگاه مراجعه کنید و قبل از آزمایش در مورد حالات خود و داروهای مصرفی با پزشک صحبت کنید. داروهایی مانند قرص های ضدبارداری و داروهای افسردگی بر میزان پرولاکتین در خون تاثیر می گذارد. اگر بعد از آزمایش میزان هورمون پرولاکتین بالا تشخصی داده شود، آزمایش های دیگر برای بررسی علت انجام می شود؛ آزمایش کم کاری تیروئید برای بررسی عملکرد این هورمون نیاز است. بالا بودن مقدار هورمون تیروئید باعث افزایش هورمون پرولاکتین می شود. اگر پزشک تضخیص دهد که به بیماری پرولاکتینوما (تومورهای غده هیپوفیز) دچار شده اید از مغز توسط دستگاه MRI عکسبرداری می‌شود تا وضعیت تومورهای غده هیپوفیز و اندازه آن‌ها بررسی شود.

عوارض پرولاکتین بالا:

• ناباروری 
• اختلال در بینایی
• سردرد
• سقط جنین

انواع افزایش پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی):

• هیپرپرولاکتینمی ناشی از پرولاکتینوما: پرولاکتینوما یک تومور داخل هیپوفیز است که باعث افزایش پرولاکتین می شود.
• هیپرپرولاکتینمی ناشی از مصرف داروها
• هیپرپرولاکتینمی ناشی از هیپوتیروییدی: هنگامی که کم کاری تیرویید باعث بروز هیپرپرولاکتینمی شود، فرد باید تحت درمان با هورمون های تیروییدی  قرار گیرد.
• هیپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک (بی علت): گاهی پزشکان نمی‌توانند علتی برای هیپرپرولاکتینمی پیدا کنند. به این حالت ایدیوپاتیک (Idiopathic) گفته می شود.

.

روش های درمان پرولاکتین بالا:

برای درمان بالا بودن هورمون پرولاکتین روش های زیر انجام می شود.

• تجویز دارو: استفاده از روش های دارویی برای درمان این مشکل نتیجه بخش است. داروهای بروموکریپتین و کابرگولین موجب کاهش تولید پرولاکتین می‌شوند.
• جراحی برای برداشتن تومور‌های غده هیپوفیز: زمانی که دارو برای کاهش میزان این هورمون نتیجه نداده باشد از این روش استفاده می شود. همچنین در صورتی که تومور غده هیپوفیز باعث بروز اختلالات بینایی شده باشد نیز نیاز به انجام جراحی می‌باشد.
• پرتودرمانی: در موارد نادر، درصورتی‌ که دارو درمانی و جراحی موثر نباشند، برای کوچک کردن تومور‌های غده هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می‌شود.

پرولاکتین بر روی عادت ماهیانه و بارداری تأثیر می‌گذارد.