مردان روزانه حدود 200-300 میلیون اسپرم تولید می کنند که حدود 50 تا 100 میلیون اسپرم آن ها زنده است و در هر بار انزال حدود 80-300 میلیون اسپرم از بدن خارج می شود.
در حقیقت این مقادیر تعداد اسپرم نرمال در مردان است. در مقایسه با تخمک که از ابتدای تولد، تعدادشان مشخص و محدود است اسپرم ها روزانه تولید می شوند. پروسه تولید اسپرم، اسپرماتوژنز نام دارد و در بیضه رخ می دهد و توسط هورمون های مردانه به ویژه تستسترون کنترل می شود. اسپرماتوژنز حدود 2.5 تا 3 ماه طول می کشد ولی چون همیشه در حال انجام است، هرروز یکسری اسپرم در حال تمام کردن مرحله اسپرماتوژنز هستند. اسپرماتوژنز در زمان بلوغ شروع شده و تا آخر عمر ادامه پیدا می کند با این حال سن و سبک زندگی روی کیفیت اسپرم تاثیر می گذارد.
عوامل موثر بر سلامت و کیفیت اسپرم
سه عامل در کیفیت اسپرم خوب و سالم موثر است:
- غلظت: غلظت یعنی که در هر میلی لیتر مایع منی چقدر اسپرم وجود دارد. 15-20 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی نشانه سلامت باروری مردان می باشد. اولیگواسپرمی یعنی غلظت کم اسپرم در مایع منی. آزواسپرمی یعنی نبود اسپرم در مایع منی.
- حرکت: حرکت یعنی قدرت شنای اسپرم از آلت تناسلی به واژن و حرکت در لوله فالوپ. 40-50% اسپرم ها باید قدرت تحرک کافی داشته باشند.
- مورفولوژی یا شکل اسپرم: به ساختار، اندازه و شکل اسپرم اشاره دارد که باعث نفوذ آن به داخل تخمک و لقاح می شود. مورفولوژی سالم دارای حالت بیضی شکل، مسطح و دم بلند می باشد. حداقل 4% اسپرم ها باید مورفولوژی سالم داشته باشند تا باروری اتفاق بیفتد.
اسپرم ها نیز مانند تخمک می توانند ژن های غیرطبیعی داشته باشند و تحت تاثیر عفونت، دمای بدن و سبک زندگی قرار می گیرند. چون اسپرم ها روزانه در حال تولید اند سبک زندگی روی آن تاثیر می گذارد مانند فاکتورهای زیر:
- فعالیت فیزیکی و وزن: مطالعات نشان داده که افرادی که فعالیت زیادی دارند به خصوص ورزش هایی مثل شنا، دو و دوچرخه سواری حرکت و شکل اسپرمشان از بقیه افراد بهتر می باشد. ورزش باعث افزایش تستسرون، کاهش وزن و درنهایت سلامت اسپرم می شود.
- سیگار: نیکوتین روی سلامت اسپرم ها تاثیر می گذارد و باعث تعداد کم اسپرم و شکل ناسالم آن می شود.
- الکل: مصرف الکی باعث غلظت کم اسپرم در مایع منی و افزایش غیر طبیعی شکل اسپرم می شود.
- دارو: مصرف برخی داروها مثل داروهای استروئیدی روی سلامت اسپرم تاثیر می گذارد و باعث حرکت کم اسپرم می باشد.
- برخی درمان ها مثل شیمی درمانی، رادیوتراپی روی تولید اسپرم تاثیر می گذارند.
- سن روی کیفیت اسپرم تاثیر می گذارد البته این تاثیر مثل تاثیری که روی تخمک دارد، نیست ولی احتمال سقط جنین با بالا رفتن سن پدر بیشتر می شود. مطلب علائم سقط جنین را بخوانید. هم چنین احتمال ابتلا کودک به بیماری هایی مثل اسکیزوفرنی و اوتیسم با بالا رفتن سن پدر بالا می رود.
توجه داشته باشید که در صورت مشکل در اسپرم و باروری مردان، داروهای افزایش کیفیت اسپرم حتما باید تحت نظر پزشک و ارولوژیست مصرف شود، چون ممکن است عوارضی را بهمراه داشته باشند.
![راه های افزایش کیفیت اسپرم]()
آزمایش اسپرم چیست؟
آزمایش اسپرم ساده و بدون درد می باشد که سلامت اسپرم را تایید یا رد می کند و به عنوان آزمایش ناباروری مردان هم گرفته می شود. در این آزمایش مایع منی زیر میکروسکوپ بررسی شده و نقش های اسپرم مشخص می شود اعم از شکل، اندازه، حرکت و تعداد. حجم و رنگ مایع منی نیز در این آزمایش بررسی می شود. تنها فاکتورهایی که با آزمایش اسپرم قابل بررسی نیست فاکتورهای ژنتیکی است. اما آزمایشی وجود دارد که DNA موجود در اسپرم ها را بررسی می کند و ناهنجاری های ژنی را تشخیص می دهد.
راه های افزایش کیفیت اسپرم
وزن زیاد یا کم روی اسپرم تاثیرات منفی می گذارد و عملکرد و میل جنسی مرد را هم تحت تاثیر قرار می دهد. برای تقویت اسپرم رژیم غذایی مناسب داشته باشید تا در وزن ایده آل خود قرار بگیرید. فولات زیاد مصرف کنید. البته لازم نیست مکمل دریافت کنید بلکه غذاهای سرشار از فولات کفایت می کند مثل نان، حبوبات، سبزیجات برگ سبز، مرکبات، نان و پاستا کفایت می کند. علاوه بر تغذیه برای افزایش کیفیت اسپرم راه های دیگری نیز وجود دارد:
- خواب کافی داشته باشید.
- سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
- مقدار کافئین را کمتر کنید.
- با ورزش استرستان را کمتر کنید.
- حمام های داغ و سونا مکرر نروید.
- از ابتلا به عفونت های جنسی جلوگیری کنید چون عفونت ها روی اسپرم تاثیر می گذارند.