آبریزش بینی، عطسه و سرفه در کودکان همیشه نشانه سرماخوردگی نیست. آلرژی کودکان، به‌ویژه آلرژی فصلی، می‌تواند نشانه‌های مشابهی ایجاد کند. اگر به اشتباه با داروهای سرماخوردگی درمان شود، نه تنها مؤثر نیست، بلکه ممکن است عوارضی ایجاد کند. شناخت نشانه‌های آلرژی از سرماخوردگی به شما کمک می‌کند مراقبت بهتری داشته باشید، از داروهای غیرضروری پرهیز کنید و اگر لازم باشد، درمان خاص آلرژی را شروع کنید. در این مطلب، انواع آلرژی شایع در کودکان، نحوه انتقال سرماخوردگی، ۱۰ نشانه کلیدی برای تشخیص و اصول درمان هر کدام را به زبان ساده توضیح می‌دهم.
آلرژی چیست؟
واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده در محیط پیرامون آلرژی نامیده می شود. هنگامیکه کودکی به ماده ای آلرژی می دهد بدن او اشتباها به ماده آلرژی زا به عنوان یک مهاجم نگاه می کند و در نتیجه هیستامین و دیگر مواد شیمیایی را برای مبارزه با آن آزاد می کند.
این مواد شیمیایی حالت عادی بدن را به هم می ریزند و علائمی مثل آبریزش بینی، عطسه و سرفه ایجاد می کند که بسیار شبیه به علائم سرماخوردگی در کودکان است. علائم آلرژی کودکان بسته به این که چقدر کودک در معرض ماده آلرژی زا باشد، ممکن است سبک یا شدید، دوره ای (مثلا فصلی) یا مداوم باشند. گاهی اوقات، ماده آلرژی زا می تواند باعث واکنش های شدید بدن شود که شوک آنافیلاکتیک نامیده می شود. از نشانه های آن تنگی نفس و اختلال در بلع می باشد که در این صورت نیاز به فوریت های پزشکی می باشد زیرا ممکن است زندگی کودک در معرض خطر باشد.
کودکانی که عطسه می کنند و یا سرفه می کنند امکان دارد به آلرژی دچار شده باشند.
انواع آلرژی کودکان
آلرژی‌های تنفسی (از هوا)
این نوع شامل آلرژی فصلی (تب یونجه) و آلرژی‌های دائمی خانه (مثل گرد و غبار) است. نشانه‌ها شامل عطسه‌های پی‌درپی، خارش بینی یا چشم، آبریزش شفاف و گاهی خس‌خس سینه است. در آلرژی فصلی، نشانه‌ها با فصل گرده گیاهان همزمان می‌شود و هر سال تکرار می‌شود.
حساسیت غذایی
معمولاً با کهیر، خارش، تهوع، استفراغ، درد شکم یا خس‌خس ناگهانی بعد از خوردن غذا ایجاد می‌شود. این نوع می‌تواند با آلرژی تنفسی همراه باشد، اما درمانش متفاوت است.
سایر آلرژی‌های رایج
آلرژی به نیش حشرات، داروها یا حساسیت پوستی به مواد مثل نیکل یا عطرها. شناخت نوع آلرژی به انتخاب درمان و پیشگیری کمک می‌کند.
آلرژی چقدر در میان کودکان شایع است؟
آلرژی در کودکان خیلی رایج است و آلرژی بینی (تب یونجه) بخش بزرگی از آن را تشکیل می‌دهد. در بسیاری کشورها، حدود یک پنجم کودکان نشانه‌های آلرژی فصلی دارند و اغلب با اگزما یا آسم همراه است. آلرژی نه تنها نشانه‌های آزاردهنده ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند خواب، تمرکز در مدرسه و حضور کودک را مختل کند. خبر خوب این است که با تشخیص درست و درمان مناسب، می‌توان نشانه‌ها را کنترل کرد.
اگر فکر می کنید فرزند شما آلرژی دارد، حتماً به پزشک مراجعه کنید و در مورد علائم کودکتان با پزشک صحبت کنید.
چه چیزی باعث حساسیت در بینی می شود؟
به احتمال زیاد عوامل زیر باعث بیشترین حساسیت ها می شوند
- آلودگی های گرد و غبار: 85 در صد حساسیت ها ناشی از اورگانیسم های میکروسکوپی ناشی از گرد و غبار است.
- حشرات هم زیست با حیوانات: به خصوص آنهایی که توسط سگ، گربه و دیگر حیوانات خز دار منتقل می شوند.
- گرده ها: به ویژه آنچه از درختان و علف ها جدا می شوند.
- قارچ ها: به خصوص قارچ هایی که در جاهای مرطوب مثل حمام، زیر زمین یا خارج از منزل در آب و هوای مرطوب وجود دارند.
- برخی کودکان به بالش های پر و پتوهای پشمی حساسیت دارند. در ضمن، گرچه بسیاری از متخصصین بر این باورند که دود سیگار آلرژی ایجاد نمی کند ولی قطعا در تشدید آلرژی بسیار موثر است.
چطور کودکان سرما می‌خورند؟
سرماخوردگی عفونت ویروسی راه‌های تنفسی فوقانی است که توسط ویروس‌هایی مثل رینوویروس ایجاد می‌شود. انتقال معمولاً از طریق قطرات سرفه یا عطسه فرد بیمار یا تماس دست آلوده با چشم، بینی یا دهان است. نشانه‌ها معمولاً ۲-۳ روز بعد شروع می‌شوند و بیشتر کودکان در یک هفته بهتر می‌شوند، هرچند آبریزش و سرفه ممکن است ۱۰-۱۴ روز طول بکشد. برای پیشگیری، شستن دست‌ها، تهویه اتاق و ماندن در خانه هنگام تب مهم است.
نشانه‌های سرماخوردگی کودکان چیست؟
گلودرد، عطسه، آبریزش یا گرفتگی بینی، سرفه، سردرد و بدن‌درد خفیف. تب در کودکان کوچک شایع‌تر است اما معمولاً خفیف است. ترشحات بینی ممکن است بعد از چند روز از شفاف به زرد یا سبز تغییر کند، اما این همیشه نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارد (سرماخوردگی ویروسی است).
۱۰ نشانه تشخیص آلرژی از سرماخوردگی در کودکان
۱. اشک‌ریزش و خارش چشم: خارش، قرمزی یا اشک‌ریزش چشم بیشتر نشانه آلرژی است. در سرماخوردگی، چشم‌ها معمولاً کمتر درگیرند.
۲. عطسه‌های پشت سر هم: عطسه‌های مکرر و پی‌درپی بیشتر به نفع آلرژی است. در سرماخوردگی، عطسه‌ها کمتر و همراه با نشانه‌های ویروسی مثل تب هستند.
۳. آبریزش بینی شفاف: آبریزش شفاف و آبکی که ادامه‌دار است، بیشتر آلرژی است. در سرماخوردگی، آبریزش ممکن است بعد از چند روز غلیظ و زرد شود.
۴. گرفتگی بینی: گرفتگی مداوم بدون تب یا بدن‌درد بیشتر آلرژی است. در سرماخوردگی، گرفتگی معمولاً با گلودرد یا سرفه همراه است.
۵. خارش بینی یا گلو: احساس خارش در بینی، گلو یا سقف دهان بیشتر نشانه آلرژی است. در سرماخوردگی، درد یا تحریک بدون خارش شایع‌تر است.
۶. بدون تب یا بدن‌درد: آلرژی معمولاً تب یا بدن‌درد ندارد، در حالی که سرماخوردگی اغلب با تب خفیف یا بدن‌درد همراه است.
۷. نشانه‌های طولانی‌مدت: نشانه‌هایی که بیش از ۱۰-۱۴ روز طول می‌کشد یا هر سال تکرار می‌شود، بیشتر آلرژی است. سرماخوردگی معمولاً در یک هفته بهتر می‌شود.
۸. نشانه‌ها با فصل یا محرک خاص: اگر نشانه‌ها با فصل گرده، گرد و غبار یا حیوانات خانگی همزمان است، آلرژی محتمل‌تر است. سرماخوردگی معمولاً بعد از تماس با فرد بیمار شروع می‌شود.
۹. نشانه‌های پوستی یا خس‌خس: اگر با کهیر، اگزما یا خس‌خس سینه همراه باشد، بیشتر آلرژی است. سرماخوردگی معمولاً فقط راه‌های تنفسی فوقانی را درگیر می‌کند.
۱۰. پاسخ به درمان: نشانه‌های آلرژی با آنتی‌هیستامین یا پرهیز از محرک بهتر می‌شوند، اما سرماخوردگی با استراحت و مایعات.
آیا آلرژی ارثی است؟
ممکن است زمینه حساسیت از طریق ارث به کودک منتقل شود اما الزاما یک نوع آلرژی خاص منتقل نمی شود و افراد مختلف در یک خانواده ممکن است به چیزهای بسیار متفاوتی حساسیت داشته باشند.
آلرژی شایع ترین علت احتقان مزمن بینی در کودکان است.
چنانچه کودک من حساسیت داشته باشد چه موقع متوجه خواهم شد؟
این موضوع بستگی دارد به این که چقدر کودک شما در معرض آلرژن ها بماند. معمولا ابتلا به آلرژی زمان می برد و برای هر فرد آستانه ای وجود دارد تا آلرژن ها در بدن فرد حساسیت ایجاد کنند که حتی می تواند چند ماه طول بکشد. به همین خاطر است که آلرژی ناشی از گرده ها وقتی با تب یونجه هم داستان شود سالیان سال طول می کشد تا خود را نشان دهد.
بنابراین اگر فرزند شما به حشرات هم زیست یا گربه حساس باشد ممکن است چند ماه اول بدن او واکنشی نشان ندهد یا مشکلی نداشته باشد. اما یک روز، هنگامیکه که بدن او به حد آستانه اش برسد به شدت واکنش نشان خواهد داد و ناگهان به منتها درجه اش می رسد.
چگونه می توانم بفهمم که کودک من به چه چیزی حساسیت دارد؟
گاهی با دقت و توجه فراوان خود شما و گاهی به کمک آزمایش های پزشکی می توان به علت آلرژی پی برد. یک سرنخ ممکن است زمانی به دست بیاید که حملات آلرژی رخ دهد. آلرژی های قارچی اغلب هنگامی که هوا بارانی است رخ می دهند و تشخیص آن ها از سرماخوردگی بسیار مشکل است. آلرژی به غبار و حیوانات خانگی معمولا باعث احتقان و گرفتگی صبحگاهی در طول سال می شود. حساسیت ناشی از گرده ها عموما در فصل های بهار، تابستان و پاییز بروز می کند.
اگر شما کودکتان را به مسافرت ببرید و ببینید که حال او بهتر است پس نشانه ای دارید که حساسیت او ناشی از گربه خانگی تان بوده است. چنانچه با حدسیات خود به جواب نمی رسید پس زمان آن فرا رسیده که به پزشک مراجعه کنید. او کودک شما را معاینه می کند و پرسش های بسیاری می پرسد. اگر پزشک به این نتیجه برسد که کودک شما دچار آلرژی شده است شما را به متخصص آلرژی معرفی می کند و یا برای کودک آزمایش خون می نویسد تا سطح آنتی بادی های آلرژی خون کودک را بسنجد.
دقت آزمایش خون از آزمایش پوست پایین تر است. بنابراین، چنانچه آزمایش خون وجود آلرژی را تایید کند مرحله بعدی انجام آزمایش پوست است که برای آن باید به متخصص آلرژی مراجعه نمایید. متخصص در طول آزمایش پوست، مقداری از مواد آلرژی زای رایج را بر پوست به کار می گیرد. چنانچه کودک به آن آلرژن حساسیت داشته باشد پوست او در آن ناحیه واکنشی شبیه به گزیدگی حشرات می دهد. در این آزمایش، پوست نوزادان نسبت به کودکان واکنش کمتری نشان می دهد اما با این حال باز هم این آزمایش مفید است.
این مهم را به خاطر بسپارید که نتیجه این آزمایش فقط مربوط به آن برحه از زمان است و با بزرگتر شدن کودک ممکن است حساسیت او به چیز دیگری تغییر کند. چنانچه نتیجه آزمایش پوست او منفی بود اما همچنان علائم حساسیت را با خود داشت این ازمایش را هر 6 ماه تا 1 سال یکبار مجددا انجام دهید.
اغلب داروهای تجویز شده توسط یک استنشاق قبل از ورزش برای کنترل علائم تجویز می شود.
چگونه می توانم کودکم را از آلرژن ها حفظ کنم؟
بهترین روش ها برای این که کودک شما کمتر در مقابل آلرژن ها یا مواد حساسیت زا قرار بگیرد عبارتند از
گرد و غبار
گرد و غبار در فرش ها و پارچه ها وجود دارد که در کل خانه یافت می شوند. اما کودکان بیشتر از همه در معرض گرد و غبار های بالش و تشک هستند.
حیوانات خانگی
بهترین راه چاره اینست که حیوان را رد کنید که البته تصمیم سختی است. در صورتی که می خواهید حیوان را نگه دارید از فروشگاه های مخصوص حیوانات شامپوهای مخصوص بخرید و او را مرتب حمام کنید. همچنین اجازه ندهید روی مبلمان و به اتاق کودک برود. در طول فصل های آلرژی اجتناب از گرده هایی که از طریق هوا انتقال می یابند غیر ممکن است مگر این که درب و پنجره ها را ببندید و از خانه خارج نشوید، که این هم امری غیر واقعی است. بنابراین، پس از آن که به خانه بازگشتید او را حمام کنید تا گرده ها از لای موهایش شسته شود و حتی المقدور لباس هایش را در خانه خشک کنید و کانال ها و پنجره ها را ببندید.
قارچ ها
هنگامی که هوا گرم و مرطوب است به خصوص در زیر زمین و جاهای مرطوب از دستگاه های تهویه هوا و رطوبت گیر استفاده کنید. چنانچه حمام شما بسیار مرطوب و مستعد تولید قارچ است از ضد عفونی کننده های مهار کننده قارچ مانند کمی مایع سفید کننده و آب، یا یک محلول طبیعی همچون روغن درخت چای و آب استفاده کنید. قارچ ها اغلب در گنجه، اتاق زیر شیروانی، زیرزمین، گیاهان، یخچال و فریزر، حمام و سطل های زباله و زیر فرش ها رشد می کنند. حتی در درخت های مصنوعی کریسمس نیز می توانند رشد کنند.
موارد ذیل ممکن است برایتان دشوار باشد اما در کاهش آلرژن ها بسیار قابل ملاحظه هستند
والدینی که به موارد زیر عمل کنند آلرژی کودکانشان 60 تا 70 در صد کاهش خواهد یافت و در نتیجه میزان مصرف دارو نیز به طرز قابل توجهی تقلیل می یابد.
- روی تشک کودک را روکشی با بافت بسیار فشرده و غیر قابل نفوذ بکشید. این روکش ها در فروشگاه های عرضه کننده پوشاک ضد حساسیت یافت می شوند. از لحاف های پرزدار و سنگین پرهیز کنید و به جای آن از پتوهای سبک استفاده کنید.
- روکش های سرویس خواب را یک بار در هفته با آب داغ (130 در جه فارنهایت) بشویید تا آلودگی های ناشی از گرد و غبار از بین برود.
- عروسک های پولیشی برای کودکتان نخرید؛ آنها گرد و غبار را به خود جذب می کنند. چنانچه یکی دو عروسک پولیشی دارد که نمی تواند از آنها دل بکند آنها را هفته ای یک بار با آب داغ بشویید و یا یک شب در فریزر قرار دهید تا آلودگی های انها بر طرف شود.
- هر هفته یا یک هفته در میان جارو و گردگیری کنید. ولی این کار را هنگامی انجام دهید که کودک شما در اتاق نباشد. زیرا در این حین مقداری غبار در هوا پخش می شود که البته استفاده از دستمال مرطوب یا بخار شو از میزان آن می کاهد.
- شاید بد نباشد در فکر خرید یک جارو برقی با فیلتر با خاصیت جذب بسیار قوی باشید که حتی ذرات میکروسکوپی را که از جارو برقی های معمولی می گذرد جذب می کند.
- چنانچه کودک شما به شدت به گرد و غبار ناشی از فرش حساسیت نشان می دهد کف خانه را با کفپوش های چوبی یا وینیل و غیره بپوشانید.
- فیلترهای تصفیه هوا و هود را هر ماه تمیز کنید.
درمان آلرژی در کودکان
درمان پله‌پله است و به شدت نشانه‌ها بستگی دارد.
۱. پرهیز از محرک‌ها
-
برای گرده: در فصل گرده، پنجره‌ها را ببندید، بعد از بازی بیرون لباس عوض کنید و دوش بگیرید.
-
برای گرد و غبار: روکش‌های ضدمایت برای تشک و بالش، شستن ملحفه با آب داغ.
-
برای حیوانات: حیوان را از اتاق خواب دور نگه دارید و خانه را مرتب جاروبرقی بکشید.
۲. شست‌وشوی بینی
سالین بینی یا اسپری آب نمک برای شستن محرک‌ها مفید است. برای کودکان کوچک، قطره بینی و مکش ملایم استفاده کنید.
۳. داروهای خط اول
-
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نسل جدید: برای کنترل عطسه، خارش و آبریزش. از نوع خواب‌آور قدیمی پرهیز کنید.
-
اسپری بینی کورتونی: برای گرفتگی و التهاب بینی، ایمن و مؤثر در کودکان بالای ۲ سال.
۴. داروهای دیگر
-
اسپری بینی آنتی‌هیستامین: برای نشانه‌های شدید بینی.
-
قطره چشم آنتی‌هیستامین: برای خارش و اشک‌ریزش چشم.
نکته: آنتی‌هیستامین‌های قدیمی (مثل دیفن‌هیدرامین) خواب‌آلودگی ایجاد می‌کنند و برای استفاده روزمره مناسب نیستند.
چه کاری می توانم انجام دهم که اصلا فرزندم دچار حساسیت نشود؟
در باب حساسیت اطلاعات فراوان و متناقضی وجود دارد. لیکن به هیچ طریقی نمی توان پیش بینی حتمی برای جلوگیری از حساسیت کرد. به هر حال، چنانچه شما و همسرتان دچار حساسیت هستید تمام احتیاط های لازم فوق الذکر را به کار ببندید. البته تمیز نگه داشتن خانه به طور مداوم، صرف نظر از مقوله حساسیت، بسیار حائز اهمیت است.
درمان سرماخوردگی در کودکان
سرماخوردگی درمان خاص ندارد و با مراقبت حمایتی بهتر می‌شود.
-
استراحت و مایعات زیاد؛ رطوبت‌ساز سرد یا بخور ملایم و سالین بینی برای گرفتگی مفید است.
-
عسل برای سرفه فقط در کودکان بالای ۱ سال (خطر بوتولیسم در زیر ۱ سال).
-
داروهای بدون نسخه برای زیر ۲ سال ممنوع و برای کودکان کوچک توصیه نمی‌شود (عوارض دارد). مسکن برای تب و درد فقط طبق سن و وزن و با نظر پزشک.
نکته: قطره‌های بینی ضداحتقان را به کودکان کوچک ندهید. آسپیرین ممنوع است. اگر تب ادامه‌دار، خس‌خس، گوش‌درد یا بدتر شدن نشانه‌ها داشتید، به پزشک مراجعه کنید.
سؤالات رایج
آیا همیشه می‌توان آلرژی و سرماخوردگی را از نشانه‌ها تشخیص داد؟
خیر، گاهی هم‌پوشانی دارند یا کودک همزمان هر دو را دارد. اگر تب یا بی‌حالی اضافه شد، با پزشک مشورت کنید. در موارد پیچیده، تست آلرژی (پوستی یا خون) کمک می‌کند.
درمان خانگی آلرژی کودکان چیست؟
اصلاح محیط (روکش ضدگرد و غبار، شستن ملحفه با آب داغ، بستن پنجره در فصل گرده، دوش بعد از بازی بیرون)، سالین بینی و روتین خواب منظم.
آیا اسپری بینی کورتونی برای کودکم خطرناک است؟
در دوز مناسب و با روش درست، ایمن است و عوارض کمی دارد. حداقل دوز مؤثر را استفاده کنید و با پزشک چک کنید.
آیا می‌توان از داروهای خواب‌آور برای خواب بهتر استفاده کرد؟
توصیه نمی‌شود. این داروها عوارض دارند و برای آلرژی یا سرماخوردگی مناسب نیستند. از آنتی‌هیستامین‌های جدید استفاده کنید.
کی باید به پزشک برویم؟
تب بالا یا بیش از ۳ روز، بی‌حالی، تنگی نفس، خس‌خس، دهیدراتاسیون، گوش‌درد شدید یا ترشح چرکی از چشم/گوش. نشانه‌های آلرژی که با مراقبت خانگی کنترل نمی‌شود یا روی خواب و مدرسه اثر گذاشته.
