زایمان در آب، مزایا و معایب

زایمان در آب یکی از روش های زایمان است که مورد توجه قرار گرفته است. در ایران هم زایمان در آب با حضور همسر در برخی از بیمارستان ها انجام می شود که قطعا حضور همسر باعث کاهش استرس مادر می شود. در این مقاله قصد داریم درباره فواید و خطرات این روش، همچنین هزینه زایمان در آب صحبت کنیم. با ادامه مطلب همراه باشید.

زایمان در آب چیست و چرا محبوب است؟

زایمان در آب یعنی استفاده از یک وان یا استخر آب گرم برای کاهش درد و استرس در طول زایمان. بعضی‌ها فقط در مرحله اول زایمان (وقتی دهانه رحم باز می‌شود) در آب می‌مانند و برای تولد نوزاد به تخت می‌روند. برخی دیگر کل زایمان، از جمله تولد نوزاد در آب، را در وان انجام می‌دهند و نوزاد بلافاصله بعد از تولد به سطح آب آورده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که ماندن در آب در مرحله اول زایمان می‌تواند نیاز به داروهای مسکن قوی (مثل اپیدورال) را کم کند و گاهی این مرحله را کوتاه‌تر کند. برای تولد در آب، بیمارستان‌ها قوانین خاصی دارند و تأکید می‌کنند که فقط برای مادران کم‌خطر، با رعایت بهداشت و نظارت دقیق، مناسب است. در این مطلب، مزایا، معایب، شرایط مناسب، خطرات احتمالی و نقش همسر را به زبان ساده توضیح می‌دهم تا برای تصمیم‌گیری و صحبت با تیم درمانی آماده باشید.

در زایمان در آب تمام اقدامات لازم در وان آب گرم انجام می شود.

زایمان در آب چطور انجام می‌شود؟

زایمان در آب با استفاده از آب گرم و تمیز در محیطی امن انجام می‌شود. دمای آب معمولاً کمی گرم (ولرم) تنظیم می‌شود تا آرامش‌بخش باشد، اما نه آن‌قدر داغ که مادر یا جنین اذیت شوند. معمولاً وقتی زایمان به مرحله فعال (انقباض‌های منظم و باز شدن دهانه رحم) می‌رسد، وارد آب می‌شوید. در تمام مدت، تیم درمانی علائم حیاتی مادر (مثل فشار خون و دمای بدن) و ضربان قلب جنین را با ابزارهای مخصوص یا به‌صورت دوره‌ای چک می‌کند. اگر مشکلی مثل تب، خونریزی غیرعادی، مدفوع جنین در مایع آمنیوتیک (مایع سبز غلیظ)، یا مشکل در ضربان قلب جنین پیش بیاید، باید سریع از آب خارج شوید و برنامه زایمان تغییر کند.

مراحل زایمان در آب

1. آمادگی و انتخاب مادر مناسب: باید بارداری کم‌خطر باشد (یک جنین، سر جنین رو به پایین، بارداری کامل‌شده)، بدون عفونت، تب یا فشار خون بالا. شما باید درباره فواید و خطرات آگاه شوید و رضایت‌نامه امضا کنید.

2. آماده‌سازی محیط: وان یا استخر باید تمیز و ضدعفونی‌شده باشد، با دماسنج دقیق، تجهیزات اضطراری (مثل اکسیژن)، کف غیرلغزنده و پتوهای گرم برای نوزاد.

3. کنترل دمای آب: دمای آب معمولاً بین ۳۵ تا ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد است. دمای بدن مادر و آب هر ساعت چک می‌شود تا از گرمای بیش‌ازحد جلوگیری شود.

4. ورود به آب در زمان مناسب: وقتی انقباض‌ها منظم شده و دهانه رحم در حال باز شدن است. ورود زودهنگام ممکن است انقباض‌ها را کند کند.

5. حرکت در آب: آب به شما کمک می‌کند راحت‌تر حالت‌های مختلف (نشسته، چهار دست‌وپا یا روی پهلو) را امتحان کنید، که به جنین برای پایین آمدن کمک می‌کند.

6. نوشیدن و خوردن سبک: مایعات شفاف (مثل آب) و میان‌وعده‌های سبک بخورید و مرتب ادرار کنید.

7. نظارت بر مادر و جنین: ضربان قلب جنین، فشار خون و دمای مادر به‌صورت منظم چک می‌شود.

8. مرحله تولد (در زایمان کامل در آب): سر نوزاد در آب بیرون می‌آید و بلافاصله به‌آرامی به سطح آب آورده می‌شود تا نفس بکشد. نباید بند ناف را محکم کشید.

9. خروج جفت: جفت می‌تواند در آب یا روی تخت بیرون بیاید. خونریزی و وضعیت رحم بررسی می‌شود.

10. بعد از زایمان: نوزاد خشک و گرم نگه داشته می‌شود، تماس پوست‌به‌پوست برقرار می‌شود و شیردهی زود شروع می‌شود. وان هم تمیز و ضدعفونی می‌شود.

انواع زایمان در آب

زایمان کامل در آب

کل فرآیند زور زدن و تولد نوزاد در آب انجام می‌شود. این روش حس آرامش و کنترل بیشتری به مادر می‌دهد، اما نیاز به رعایت دقیق بهداشت و نظارت دارد. خطرات نادر برای نوزاد (مثل عفونت) باید از قبل توضیح داده شود.

زایمان نیمه در آب

فقط مرحله اول زایمان (باز شدن دهانه رحم) در آب است و تولد نوزاد روی تخت انجام می‌شود. این روش در بسیاری از بیمارستان‌ها رایج‌تر است، چون هم آرامش آب را دارد و هم خطرات تولد در آب را کم می‌کند.

زایمان در آب در خانه

در برخی کشورها با تیم‌های حرفه‌ای انجام می‌شود، اما کنترل عفونت، دمای آب و آماده بودن برای انتقال سریع به بیمارستان سخت‌تر است. فقط با تیم مجرب و نزدیک به بیمارستان این کار را انجام دهید. در بارداری‌های پرخطر یا بدون دسترسی سریع به بیمارستان، این روش توصیه نمی‌شود.

مادران می توانند به هر حالتی که احساس راحتی بیشتری می کنند در وان آب قرار بگیرند.

مزایا و معایب زایمان در آب برای مادر

مزایا

• کاهش درد و استرس: آب گرم عضلات را شل می‌کند و درد را کمتر می‌کند، که ممکن است نیاز به مسکن‌های قوی را کم کند.

• حرکت راحت‌تر: شناوری آب به شما کمک می‌کند حالت‌های مختلف را امتحان کنید، که به جنین برای پایین آمدن کمک می‌کند.

• مرحله اول کوتاه‌تر: بعضی مطالعات نشان می‌دهند که مرحله اول زایمان در آب ممکن است کمی سریع‌تر باشد.

• احساس رضایت بیشتر: بسیاری از مادران حس آرامش و کنترل بیشتری در آب گزارش می‌کنند.

معایب

• نظارت سخت‌تر: اگر نیاز به بررسی مداوم جنین یا مداخله باشد، ممکن است لازم شود از آب خارج شوید.

• خطر گرمای زیاد یا کم‌آبی: اگر آب خیلی داغ باشد یا مایعات کافی ننوشید، ممکن است اذیت شوید.

• چالش‌های بهداشتی: آماده‌سازی وان و حفظ تمیزی آن زمان‌بر است و گاهی کمبود تجهیزات مشکل ایجاد می‌کند.

• خطرات نادر برای نوزاد: در زایمان کامل در آب، احتمال خطرات کمیاب (مثل عفونت) وجود دارد که در ادامه توضیح داده شده.

قرار گرفتن مادر در وان آب گرم اغلب سبب آرامش وی شده و یکی از راه‌های رسیدن به زایمان کم درد است.

فواید زایمان در آب برای نوزاد

زایمان در آب در مقایسه با روش های دیگر برای نوزاد ایمن تر است، فشار تولد را کمتر می کند، سبب کاهش ضربه های زایمانی به نوزاد شده و این امر امنیت زایمان را افزایش داده و سبب ورود ملایم و آسان تر نوزاد به محیط خارج از رحم می شود. از آنجایی که اغلب در این روش مادر کامل هوشیار و آرام است، شیردهی در همان لحظات اولیه پس از تولد انجام می گیرد. اگر بدنبال اطلاعاتی درباره شیردهی هستید مطلب چه چیزی درباره ی شیردهی به نوزاد می دانید را بخوانید.

زایمان در آب سبب استفاده بهتر و سریع‌تر از شیر مادر میشود.

زایمان در آب برای چه کسانی مناسب است؟

• بارداری کم‌خطر (بین هفته‌های ۳۷ تا ۴۲، یک جنین، سر جنین رو به پایین).

• بدون عفونت، تب، خونریزی یا مشکل در ضربان قلب جنین.

• توانایی حرکت و همکاری برای تغییر حالت یا خروج سریع از آب.

• امکان نظارت دقیق و دسترسی سریع به تیم پزشکی و اتاق عمل.

• در برخی بیمارستان‌ها، شرایط خاص (مثل زایمان طبیعی بعد از سزارین) با بررسی دقیق ممکن است پذیرفته شود.

چه کسانی نباید زایمان در آب انجام دهند؟

• زایمان زودرس (قبل از ۳۷ هفته)، چندقلویی، جنین با وضعیت غیرعادی (مثل باسن به پایین) یا رشد کم جنین.

• فشار خون بالا (پره‌اکلامپسی)، تب، عفونت رحم، خونریزی فعال یا مایع آمنیوتیک سبز و غلیظ.

• عفونت‌های پوستی یا تناسلی فعال.

• نیاز به نظارت مداوم یا مداخلات فوری (مثل القای زایمان پیچیده یا اپیدورال).

• نبود تجهیزات استاندارد، تیم مجرب یا امکان رعایت بهداشت.

قبل از تصمیم به انجام زایمان در آب باید تمامی عوامل خطر بررسی شود.

خطرات احتمالی زایمان در آب

• عفونت برای نوزاد: اگر آب یا وان تمیز نباشد، خطر عفونت‌های جدی (مثل باکتری‌های خطرناک) وجود دارد. رعایت دقیق بهداشت ضروری است.

• آسیب به بند ناف: اگر نوزاد خیلی سریع از آب بیرون آورده شود، ممکن است بند ناف پاره شود. تیم باید با دقت عمل کند.

• مشکل دمایی یا تنفسی نوزاد: نوزاد باید سریع به سطح آب بیاید و گرم نگه داشته شود تا مشکلی برای تنفس یا دمای بدنش پیش نیاید.

• نیاز به خروج سریع: اگر ضربان قلب جنین غیرعادی شود، خونریزی رخ دهد یا زایمان پیش نرود، باید فوراً از آب خارج شوید.

زایمان در آب با حضور همسر استرس مادر را کمتر می کند و درد زایمان کاهش می یابد.

زایمان در آب با حضور همسر

اگر بخواهیم درباره نقش همسر در هنگام زایمان صحبت کنیم باید یادآور شد که در مراحل اولیه زایمان و ساعت های اول بهتر است حواس همسرتان را به موسیقی آرام بخش یا صحبت پرت کنید تا درد کمتری را حس کند. اگر لازم است ماساژ پا یا کمر را برای او انجام دهید. در مرحله فعال زایمان انقباضات شدید تر و نزدیک به هم می شوند و نقش شما مهم تر می شود او را تشویق کنید تا بین انقباضات فعالیت کند. در این مرحله، کمک کنید همسرتان تمرکز کند، نفس عمیق بکشد و با صحبت هایتان او را تشویق کنید. یادتان باشد شما نقش مهمی در گذراندن زایمان دارید پس اول از همه سعی کنید آرامش خودتان را حفظ کنید.

5 نکته مهم درباره کمک همسر هنگام زایمان

• به خواسته های همسرتان توجه کنید. قبل از زایمان درباره مسائلی ممکن است برای او آزاردهنده باشد از او سوال کنید و هنگام زایمان مراقب آن مسائل باشید.
• قبل از زایمان در مورد آن مطالعه کنید و اطلاعات کافی به دست بیاورید. آگاهی از تمامی اتفاقاتی که ممکن است پیش بیاید ذهن شما را اماده می کند و دچار استرس نمی شوید.
• زایمان تقریبا غیر قابل پیش بینی است و ممکن است در روند آن مشکلی پیش بیاید که دچار استرس شوید، در این موقع بهتر است آرام باشید و به متخصصین اعتماد کنید.
• صبور باشید. مرحله زایمان ممکن است طولانی شود پس بهتر است انتظار آن را داشته باشید.
• گاهی اوقات ممکن است به دلیل عدم آگاهی از دیدن خونریزی یا درد کشیدن خانم مضطرب شوید، یادتان باشد که اینها روند طبیعی زایمان هستند و همه توسط متخصص حاضر کنترل می شوند.

زایمان در آب با حضور همسر باعث ترغیب مادران به زایمان طبیعی شده و در نتیجه کم شدن استرس مادر در کنار همسر باعث کاهش درد زایمان می شود.

توصیه های مهم به زنان باردار مرتبط با زایمان در آب

در نهایت باید گفت که تجربه کردن یک زایمان موفق، تا حد زیادی به آگاهی و آمادگی روانی زنان باردار بستگی دارد. از این رو اگر با مشورت ماما یا پزشکتان، زایمان در آب را به عنوان روش زایمان خود انتخاب کرده اید، باید در این باره اطلاعات کافی کسب کنید و آموزش‌های لازم را جدی بگیرد. درباره روش های دیگر زایمان هم می توانید در مطلب انواع روش های زایمان اطلاعات بدست بیاورید. شرکت در دوره‌های آموزشی لازم می تواند در جهت آشنایی بیشتر با پروسه زایمان در آب به شما کمک زیادی کرده و سبب ایجاد آرامش بیشتری در شما شود.

کسب اطلاعات و آگاهی هرچه بیشتر مادران در ارتباط با پروسه زایمان سبب آرامش هرچه بیشتر آن ها می شود.

سؤالات رایج

آیا تماشای فیلم زایمان در آب کمک می‌کند؟
فیلم‌های آموزشی معتبر می‌توانند به شما ایده بدهند، اما جای کلاس‌های آمادگی و مشاوره با ماما را نمی‌گیرند. از منابع غیرعلمی پرهیز کنید.

چطور برای زایمان در آب آماده شوم؟
در کلاس‌های زایمان شرکت کنید، تنفس و حالت‌های مختلف را تمرین کنید، علائم هشدار را بشناسید، وسایل موردنیاز را آماده کنید و با تیم درمانی درباره اولویت‌ها (زایمان کامل در آب یا فقط مرحله اول) و برنامه جایگزین صحبت کنید.

اگر مشکلی پیش بیاید چه می‌شود؟
وان باید فضای کافی اطراف داشته باشد و تیم آماده انتقال سریع به تخت یا اتاق عمل باشد. قوانین بیمارستان روی خروج سریع و ایمن تأکید دارند.