خارش پوست در بارداری، از علت تا درمان

خارش پوست در بارداری

خارش پوست یکی از تجربه های مادران در طول بارداری به خصوص سه ماه سوم بارداری است، که معمولا خفیف بوده و طبیعی می باشد. ممکن است نواحی از بدن مانند شکم، دور پستان ها و شاید کف دست و پا دچار خارش شوند. خارش طبیعی در این دوران فقط باید در این نواحی باشد که علت آن تغییرات هورمونی بدن، کشیده شدن پوست شکم و پستان ها و افزایش استروژن است. خارش پوست از تغییرات بدن در بارداری است و نمی توان آن را به عنوان نشانه ی بارداری دانست. برای اطلاع از نشانه های بارداری مطلب 11 نشانه ی بارداری را بخوانید. با این که خارش در بارداری امری شایع و طبیعی است و دلیلی برای نگرانی ندارد اما خارش خیلی شدید در پاها، اندام تناسلی یا دست ها و کل بدن طبیعی نیست و می تواند نشانگر بیماری باشد که ممکن است سلامت خود و جنین را به خطر بیندازد.

در ادامه به توضیح مشکلات بارداری که همراه با خارش هستند و علائم آن می پردازیم:

چرا پوست در بارداری می‌خارد؟

خارش پوست در بارداری خیلی شایع است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از تغییرات هورمونی گرفته تا بیماری‌های خاص این دوره. فهمیدن نوع خارش (کجای بدن است، کی شروع شده، و آیا ضایعه پوستی مثل جوش یا تاول همراهش هست یا نه) به تشخیص کمک می‌کند. در ادامه دلایل اصلی را توضیح می‌دهم:

تغییرات هورمونی

در بارداری، سطح هورمون‌هایی مثل استروژن و پروژسترون بالا می‌رود. این هورمون‌ها می‌توانند پوست را حساس‌تر کنند و باعث خارش خفیف شوند. این نوع خارش معمولاً با مراقبت‌های ساده مثل مرطوب‌کننده برطرف می‌شود.

کشیده شدن پوست

وقتی شکم و سینه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، پوست کشیده و گاهی خشک می‌شود. این می‌تواند باعث خارش در شکم یا پهلوها شود. معمولاً این خارش با جوش یا ضایعه خاصی همراه نیست.

مشکل کبدی بارداری (کلستاز بارداری)

کلستاز بارداری یک مشکل کبدی است که فقط در بارداری اتفاق می‌افتد. با خارش شدید، به‌خصوص در کف دست و پا، و اغلب شب‌ها خودش را نشان می‌دهد و معمولاً جوش یا ضایعه پوستی ندارد. ممکن است ادرار تیره، مدفوع کم‌رنگ یا زردی پوست و چشم هم داشته باشید. آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که مواد صفراوی در خون زیاد شده‌اند. این مشکل برای مادر معمولاً بی‌خطر است، اما برای جنین ممکن است خطراتی داشته باشد و نیاز به پیگیری دقیق و برنامه‌ریزی برای زایمان دارد.

بیماری نادر تاولی (پمفیگویید بارداری)

این بیماری پوستی نادر معمولاً در اواخر بارداری یا بعد از زایمان شروع می‌شود. با جوش‌ها یا لکه‌های قرمز و خارش‌دار، که گاهی به تاول تبدیل می‌شوند، مشخص است و اغلب اطراف ناف را درگیر می‌کند. برای تشخیص، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از پوست (بیوپسی) بگیرد. درمان این بیماری نیاز به همکاری متخصص پوست و زنان دارد.

اگزما در بارداری

اگر سابقه حساسیت یا اگزما دارید، ممکن است در بارداری پوستتان خشک و ملتهب شود یا اگزما تازه شروع شود. این مشکل معمولاً در جاهایی مثل آرنج، پشت زانو، گردن یا دست‌ها دیده می‌شود و با خارش همراه است.

چه چیزهایی خارش را بدتر می‌کنند؟

گرما، عرق کردن، حمام داغ یا طولانی، صابون‌های عطری، لباس‌های تنگ یا زبر (مثل پشم)، هوای خشک، استرس و خاراندن زیاد می‌توانند خارش را شدیدتر کنند. بعضی داروها یا محصولات آرایشی و گیاهی هم ممکن است پوست را تحریک کنند.

علائم نگران‌کننده همراه خارش

اگر خارش با یکی از این علائم همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• ادرار تیره: می‌تواند نشانه مشکل کبدی (مثل کلستاز) باشد، به‌ویژه اگر مدفوع کم‌رنگ هم داشته باشید.

• زردی پوست یا چشم: می‌تواند نشان‌دهنده مشکل کبدی باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.

• تب: ممکن است نشانه عفونت پوستی یا مشکل دیگری باشد.

• تهوع و استفراغ مداوم: اگر با خارش شدید و نتایج غیرعادی آزمایش کبد همراه باشد، باید سریع بررسی شود.

خارش از کی شروع می‌شود؟

• اگزما: ممکن است از همان اوایل بارداری یا سه‌ماهه دوم شروع شود.

• جوش‌های کهیری (PUPPP): معمولاً در سه‌ماهه سوم یا گاهی بعد از زایمان.

• کلستاز بارداری: اغلب در نیمه دوم بارداری، به‌خصوص اواخر سه‌ماهه دوم یا سوم.

• بیماری تاولی (پمفیگویید): معمولاً در اواخر بارداری یا بعد از زایمان.

چگونه بفهمیم علت خارش چیست؟

پزشک با پرسیدن سؤالاتی درباره زمان شروع خارش، محل آن، شدت و وجود جوش یا ضایعه، و معاینه پوست، تشخیص می‌دهد. گاهی هم آزمایش لازم است:

• خارش بدون جوش: به‌خصوص در سه‌ماهه سوم، آزمایش خون برای بررسی مواد صفراوی و عملکرد کبد (آنزیم‌های کبدی) ضروری است. اگر نتایج اول طبیعی باشند ولی خارش ادامه داشته باشد، آزمایش را تکرار کنید.

• جوش‌های تاولی اطراف ناف: نمونه‌برداری پوست برای تشخیص بیماری تاولی.

• اگزما یا جوش‌های ریز: معمولاً با معاینه و سابقه حساسیت تشخیص داده می‌شود.

• پزشک ممکن است مشکلات دیگری مثل گال، پسوریازیس، حساسیت به دارو یا عفونت قارچی را هم بررسی کند، به‌ویژه اگر خارش در ناحیه تناسلی باشد.

درمان خارش در بارداری

هدف درمان، کاهش خارش، محافظت از پوست و در مواردی مثل کلستاز، مراقبت از سلامت جنین است. درمان باید متناسب با شرایط شما باشد.

مراقبت‌های خانگی

• حمام کوتاه با آب ولرم (نه داغ) و اضافه کردن جو دوسر کلوئیدی به آب وان.

• مرطوب‌کننده غلیظ و بدون عطر (مثل کرم‌های حاوی سرامید، گلیسرین یا شی‌باتر) بلافاصله بعد از حمام روی پوست مرطوب.

• لباس‌های نخی گشاد، تعویض لباس‌های عرق‌کرده و خواب در اتاق خنک.

• شوینده‌های ملایم و بدون عطر به جای صابون‌های قوی.

• کمپرس خنک برای آرام کردن خارش. ناخن‌ها را کوتاه نگه دارید یا شب‌ها دستکش نخی بپوشید.

• کنترل استرس و خواب با تنفس عمیق، قرار گرفتن در نور روز و داشتن برنامه خواب منظم.

• اگر خارش در ناحیه تناسلی است، از شست‌وشوی داخل واژن پرهیز کنید و اگر ترشح غیرعادی دارید، برای بررسی عفونت به پزشک مراجعه کنید.

نکات مهم درباره کلستاز بارداری

• خارش شدید شبانه در کف دست و پا، به‌ویژه در سه‌ماهه سوم، را جدی بگیرید.

• آزمایش مواد صفراوی خون و عملکرد کبد انجام دهید. اگر نتایج اول طبیعی باشند ولی خارش ادامه داشته باشد، آزمایش را تکرار کنید.

• درمان با UDCA و چک کردن مرتب مادر و جنین طبق دستور بیمارستان.

• زمان زایمان بر اساس میزان مواد صفراوی و شرایط شما تعیین می‌شود.

چند نکته درباره خارش پوست در بارداری

• از خارش مداروم و شدید پوست بپرهیزید اگر خارش ها تشدید شد با پزشک کشورت کنید.
• حمام زیاد پوست را دچار خارش می کند پس به اندازه و به موقع حمام کنید.
• اگر جای خارش ها زخم یا ملتهب شد به پزشک مراجعه کنید.
• از صابون های معطر برای شست و شو استفاده نکنید.