کیست تخمدان، از چگونگی تشخیص تا درمان

کیست تخمدان ساختارهای بسته و کیسه‌‌ مانند درون تخمدان است که با مواد مایع، جامد یا نیمه جامد پر شده است. دردهای ناحیه شکمی و لگن گاهی نشانه‌های ایجاد کیست تخمدان است. کیست تخمدان انواع مختلفی دارد، برخی از انواع کیست تخمدان می توانند امکان بارداری خانم ها را کاهش دهد. راه‌های درمان کیست تخمدان براساس سن، شرایط جسمی بیمار، علائم بیماری، مشخصات سونوگرافی و آزمایش های خون متفاوت است.

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان، ساختارهای بسته و کیسه‌‌ مانند درون تخمدان است که با مواد مایع، جامد یا نیمه جامد پر شده است. در بسیاری از موارد هیچ علائم و نشانه‌های بیرونی برای تشخیص کیست تخمدان وجود ندارد. معمولا کیست‌های بزرگ و حجیم، علائمی چون درد در نواحی شکمی یا لگن ایجاد می‌کنند. 

کیست تخمدان از بیماری‌های شایع است که می‌تواند در هر سنی ایجاد شود.

علائم کیست تخمدان:

دردهای ناحیه شکمی و لگن گاهی نشانه‌های ایجاد کیست تخمدان است. این دردها می‌توانند به دلایلی همچون پارگی کیست، بزرگ‌شدن و کشش آن، خونریزی در کیست یا پیچ‌خوردگی کیست که به تورشن معروف است، ایجاد شوند. کیست‌های تخمدان حجیم، در بعضی موارد باعث بروز تکرر ادرار و از دست‌ دادن کنترل ادرار، مشکل و درد برای تخلیه مثانه و حرکات دردناک روده نیز می‌شوند. پارگی کیست تخمدان همیشه نمود بیرونی ندارد. به‌ویژه وقتی کیسه تخمدان کوچک است، گاهی اوقات پارگی کیست تخمدان باعث درد و خونریزی شدید می‌شود و این درد به شکل ناگهانی و یکباره در بدن بروز می‌کند. این دردها معمولا خود را در هنگام فعالیت‌های جسمانی شدید و ورزش‌کردن یا آمیزش جنسی نشان می‌دهند.

دردهای ناحیه شکمی و لگن گاهی نشانه‌های ایجاد کیست تخمدان است.

انواع کیست تخمدان:

• کیست فولیکولار

  • شایع‌ترین نوع این بیماری، کیست فولیکولار است که از رشد یک فولیکول نتیجه می‌شود. فولیکول یک کیسه پر از مایع طبیعی است که حاوی یک تخمک است. کیست‌های فولیکولار هنگامی که فولیکول در طی چرخه قاعدگی بیش از حد طبیعی رشد می‌کند و برای آزاد سازی تخمک باز نمی‌شود تشکیل می‌شود.

• کیست‌های هموراژیک یا اندومتریوئید

  • کیست‌ها می‌توانند در اثر جراحت یا نشت عروق خونی کوچک به درون کیسه تخمک حاوی خون باشند که به آن‌ها کیست‌های هموراژیک یا اندومتریوئید گفته می‌شود.

• کیست‌های درموئید

  • گاهی بافت‌های تخمدان برای تشکیل بافت‌های دیگر بدن مانند مو یا دندان به صورت غیر طبیعی رشد می‌کنند. کیست‌هایی با این بافت‌های غیر طبیعی، کیست‌های درموئید نامیده می‌شوند.

• کیست‌های پلی کیستیک (PCO)

  • گاهی چند تخمک، چند کیست تولید می‌کنند و این عمل تکرار شده و تعداد زیادی کیست کوچک در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود که آنها را به نام تخمدان‌های «پلی کیستیک» می‌شناسیم. کیست‌های پلی کیستیک نسبتاً خوش خیم هستند ولی درمان آنها در بیماران مختلف بر حسب شرایط بیمار نظیر وزن و اینکه ازدواج کرده یا نه و یا بچه می‌خواهد یا نمی‌خواهد کاملاً متفاوت است و به بررسی‌ و آزمایش‌های دقیق‌تر و مراجعه‌های متعدد به پزشک نیاز دارد.

• کیست فانكشنال

  • گاهی از محل فولیکول تخمدانی در مرحله دوم سیکل ماهانه که دوره «لوتیئنی» نامیده می‌شود، کیست‌های لوتیئنی ساخته می‌شود که آن‌ها نیز به نام کیست «فانكشنال» شناخته شده و خطرناک نیستند

دلایل ایجاد کیست تخمدان:

• اختلال عملکرد تخمدان: کیست‌های تخمدان اغلب بر اثر اختلال عملکرد تخمدان و اختلالات هورمونی بوجود می‌آیند و خطر ابتلا به آن با استعمال دخانیات افزایش پیدا می‌کند.
• چاقی: چاقی با ایجاد اختلالات هورمونی یکی از دلایل مهم و قابل درمان کیست‌های تخمدان و همچنین عامل مهمی در نازایی است. با درمان چاقی انتظار می‌رود کیست‌ها برطرف شوند و قدرت باروری افزایش یابد.
• عدم تخمک گذاری: عدم تخمک گذاری یکی دیگر از علل بروز این بیماری است؛ چون فولیكولی كه قرار است تخمك ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمك را آزاد می‌كند، این اتفاق در فرد رخ نمی‌دهد و با تجمع آب در داخل خود تبدیل به كیست می‌شود.
• علل مادرزادی: برخی کیست‌ها نیز منشا مادرزادی داشته و برخی دیگر ناشی از متاستاز توده‌های رحم، معده، پستان و روده به تخمدان است.
• داروهای محرک بارداری: یکی دیگر از عواملی که باعث بروز این بیماری می‌گردد، استفاده از داروهای محرک بارداری است.
• هورمون پرولاكتین: دلیل دیگر، زیادی هورمون پرولاکتین به علل مختلف است.

تخمدان‌ها بروز و رشد ویژگی‌های زنانه‌ی بدن را تحت کنترل خود دارند . 

تشخیص کیست تخمدان:

کیست تخمدان ممکن است حین معاینه لگنی یافت شود. اگر پزشک به وجود کیست مشکوک باشد، اغلب تست‌هایی را برای تعیین دقیق وجود و نوع آن تجویز می‌کند. عموما پزشک به سایز کیست و محتوای داخلی آن (جامد یا مایع یا مخلوط) به منظور درمان کیست توجه می‌کند. کیست‌های پر از مایع معمولا سرطانی نیستند، ولی کیست‌های پر شده از مواد جامد و یا مخلوط جامد و مایع احتیاج به آزمایشات بعدی برای تعیین وجود سرطانی بودن کیست دارند که معمولاً با سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند و بجز در موارد حاد که به جراحی نیاز پیدا می‌کند با اقدامات تسکینی و دارو مشکل قابل حل است. همچنین کیست‌ها را می‌توان با روش‌های دیگر تصویربرداری مانند اسکن ‪CAT‬ یا اسکن ‪MRI‬ شناسایی کرد.‬‬
معمولا قبل از دوران یائسگی به دلیل وجود قاعدگی، کیست‌ها نیازی به عمل جراحی ندارند و تحت نظر پزشک از بین می روند، اما در دوران یائسگی بعضی اوقات پزشک با معاینات خود متوجه بزرگ شدن کیست می‌شود و عمل جراحی برای برداشتن کیست را توصیه می‌کند.

اگر زنی در دهه‌ی چهلم زندگی‌اش یا حتی جوان‌تر است و دوره‌ی قاعدگی منظمی دارد، ولی دچار کیست تخمدان است، نباید چندان نگران باشد. 

درمان کیست تخمدان:

راه‌های درمان کیست تخمدان براساس سن، شرایط جسمی بیمار، علائم بیماری، مشخصات سونوگرافی و آزمایش های خون متفاوت است.

• دارو درمانی: با توجه به اینکه اغلب کیست‌های تخمدان فیزیولوژیک هستند، با یک درمان دارویی معمولی برطرف خواهند شد و حتی اگر بیمار کیست ساده فیزیولوژیک داشته باشد و هیچ دارویی هم مصرف نکند، انتظار می‌رود کیست پس از دو ماه کوچک‌تر شود، اما اگر بعد از این مدت، اندازه کیست تغییر نکند یا بزرگ‌تر شود، باید دنبال پیدا کردن علت اصلی و درمان صحیح آن بود.
• جراحی: کیست‌های تخمدان را می‌توان با روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی عمل کرد و جراح براساس شرایط بیمار، نوع کیست و آزمایش‌های وی باید روش مناسب را انتخاب کند. البته تبحر جراح و امکانات در دسترس او نیز بر انتخاب روش جراحی تاثیرگذار خواهد بود.

بیشتر کیست‌های تخمدان بی‌دردسر از بین می‌روند، اما گاهی‌اوقات پارگی کیست یا مواردی از این دست موجب درد و ناراحتی در فرد می‌شود.

درمان خانگی کیست تخمدان:

این ها فقط توصیه هستند، برای تشخیص و درمان کیست تخمدان به پزشک مراجعه کنید
:

• حرارت
• روغن کرچک
• چای  بابونه
• سرکه سیب
• چغندر
• آب زنجبیل
• دانه بزرک
• بادام
• افزایش مصرف مایعات
• آب آشامیدنی
• از خوردن قهوه، نوشابه و نوشیدنی های الکلی بپرهیزید.
• اگر درد شدید لگن، تب، سرگیجه، تنفس سریع یا درد داردی شاسد دچار پارگی کیست شده اید که می تواند عواقب جدی داشته باشند باید به پزشک مراجعه کنید

کیست تخمدان و بارداری:

کیست تخمدان انواع مختلفی دارد، برخی از انواع کیست تخمدان می توانند امکان بارداری خانم ها را کاهش دهد. کیست هایی که ممکن است باروری شخص را تحت تأثیر قرار دهند، شامل موارد زیر هستند:

• اندومتریوما
• سندروم تخمدان پلی کیستیک

از هر هزار خانم باردار، یک نفر در طول بارداری درگیر کیست تخمدان می شود. کیست ها به طور معمول در سه ماهه دوم بارداری ایجاد می شوند.
علائم کیست تخمدان در خانم های باردار، مانند علائم معمولی کیست تخمدان است. درد لگنی، گرفتگی عضلات، نفخ و درد هنگام روابط جنسی از جمله علائم کیست تخمدان هستند. ممکن است این علائم، با علائم ناشی از بارداری اشتباه گرفته شوند.
مهم ترین اشکالی که ممکن است کیست تخمدان در زمان بارداری ایجاد کند، بزرگ شدن کیست، پارگی و پیچ و تاب خوردن آن است.
ترکیدن و پیچ و تاب خوردن کیست تخمدان می تواند مشکلات جدی مانند درد ناگهانی، سقط جنین یا زایمان زودرس ایجاد کند. این خطرات تنها در صورت وجود کیست تخمدان بزرگ تر از شش سانتی متر ممکن است ایجاد شوند. اقدامات درمانی کیست تخمدان، به طور معمول زمانی انجام می شود که در مدت دو هفته، کیست به طور خود به خود از بین نرود.
بهترین زمان برای جراحی کیست تخمدان، سه ماهه دوم بارداری است. امکان برداشت کیست ها و تومورها تا هفته بیست و هشتم بارداری نیز وجود دارد، اما جراحی پس از هفته بیست و هشتم بارداری احتمال زایمان زودرس را افزایش می دهد.
اگر بافت سرطانی تشخیص داده شود، انجام سریع جراحی و برداشت توده سرطانی بدون در نظر گرفتن مدت بارداری ضروری است. کیست ها و توده ها اغلب با روش جراحی با حداقل تهاجم لاپاروسکوپی برداشته می شوند.
 

کیست‌های تخمدان بدخیم و خطرناک متشکل از بافت جامد هستند.